Twórczość

Moravia - pisarz, który z największą konsekwencją uczynił podstawowym tematem całej swej twórczości kryzys własnej klasy i schyłek jej świata wartości. Nie rezygnował z racjonalnego opanowania rzeczywistości i dlatego posługiwał się tradycyjnymi narzędziami stylistycznymi i narracyjnymi formami. Jego powieści nie oddalają się zbytnio od dziewiętnastowiecznych kanonów, zachowują linearność narracji, chronologię zdarzeń, również wtedy gdy pisane są w pierwszej osobie. Obojętność wobec problemów techniczno - strukturalnych powieści idzie w parze z brakiem zainteresowania dla ideologicznych treści. Z całą świadomością pozostawał Moravia na terenie czystej narracji, ograniczając się do opisywania świata, powierzając przesłanie swych powieści samej wymowie przedstawianych faktów. Dlatego fabuła, rysunek postaci, narracyjna inwencja miały dla Moravii zasadnicze znaczenie. Posługiwał on się z tych samych powodów językiem oschłym, oszczędnym, wyzbytym emocjonalnej aury i wszelkiego sentymentalizmu, językiem "agresywnie komunikatywnym". Obserwował stworzone przez siebie postacie z chłodną odrazą, nie identyfikując się z nimi emocjonalnie, osądzając je bez cienia współczucia dla ich słabości i kompromisów. Postacie te nie przeżywają nigdy wewnętrznej ewolucji, czytelnik dowiaduje się o nich wszystko już na początku powieści, nic też nie zostaje pozostawione jego domysłowi. Forma narracyjna jest całkowicie "przejrzysta", funkcjonalna wobec przedstawionych treści: kryzysu świadomości współczesnej.

Ogólny zarys literatury włoskiej XIX i XX w., zawierający krótką notkę opisującą sylwetkę A. Moravii (w języku angielskim).
Ocena:
1. Poziom trudności - ***
2. Wartość merytoryczna - *
3. Otwartość - *

Encyklopedia Britannica, (w języku angielskim)
Krótka notka biograficzna oraz opis następujących książek:
"Konformista"
"Rzymianka"
"1934" - Moravia, Alberto
"The Voyeur" - Moravia, Alberto
"The Life of Moravia" - Moravia, Alberto
"Alberto Moravia" - Peterson, Thomas E.
"The Architecture of Imagery in Alberto Moravia's Fiction" - Kozma, Janice M.
"The Aspiration Toward a Lost Natural Harmony in the Work of Three Italian Writers: Leopardi, Verga, & Moravia" - Alexander, Foscarina
Ocena:
1. **
2. ****
3. *****

Powieści:

1. "Obojętni", przełożyła z włoskiego Z. Ernestowa, Czytelnik, Warszawa 1971r.

Powieść "Obojętni" zwróciła uwagę krytyków oraz sprowokowała ostrą reakcję faszystów. Powieść pomyślana jako eksperyment formalny dzięki próbie połączenia dramatu i epiki, zyskała jednak sławę głównie dzięki wymowie moralnej: pisarz kompromituje tu, pozornie beznamiętnie, gdyż "bezosobowo", ale wyraziście i ostro, skorumpowane, cyniczne, obojętne na wszystko mieszczaństwo. Ideałami burżuazji są - według Moravii - dwie tylko wartości: pieniądz i seks. Ów powieściowy świat został ukształtowany w ten sposób, że niemożliwe stało się istnienie w nim bohatera pozytywnego.

2. "Agostino", przełożyła z włoskiego B. Sieroszewska, PIW, Warszawa 1958r.

Powieść "Agostino" opowiada historię seksualnego dojrzewania trzynastolatka i jego edypalnego związku z matką. Bolesne zerwanie owej więzi, uświadomienie sobie swej odrębności, poczucie odrzucenia, są początkiem przyszłej dorosłości. Odkrycie seksu zbiega się w powieści z odkryciem istnienia klasowych podziałów. Agostino pragnie stać się członkiem grupy wyrostków z marginesu społecznego, mimo zadawanych mu upokorzeń. Łączy go z nimi ambiwalentny stosunek sympatii i rywalizacji. Przyzwolenie na ich brutalność i prymitywizm. Ta nowa identyfikacja w grupie jest odpowiedzią na odrzucenie przez matkę, reakcją na odkrycie jej jako kobiety, zemstą za "zdradę" ze spotkanym na plaży młodzieńcem.

3. "Konformista", przełożyła Z. Ernestowa, Czytelnik, Warszawa 1964r.

Powieść "Konformista" umiejscowiona jest w realnych faszystowskich Włoszech. Nie stara się Moravia dać wiernego obrazu epoki, konformizm jest dla niego jeszcze jednym stanem egzystencjalnym, takim jak nuda, obojętność, pogarda. Mamy do czynienia z zawiłą intrygą nasyconą erotycznymi wątkami tym razem o zabarwieniu homoseksualnym. Diagnoza faszyzmu jako konformizmu "normalności", mającej zamaskować seksualne zboczenia bohatera, Marcello Clerici, agenta tajnej policji, nie spotkała się z uznaniem krytyki uważającej tę powieść za jedną z najsłabszych w twórczości Moravii.

4. "Pogarda", przełożyła Z. Ernestowa, Czytelnik, Warszawa 1961r.

"Pogarda" - powieść o "miłości małżeńskiej", oznaczającej niezrozumienie i niekomunikatywność. Tytułowa pogarda, jaką żywi Emilia do swego męża, początkującego scenarzysty filmowego, nie znajduje racjonalnego wytłumaczenia, tak jak - zdaniem Moravii - wszystkie emocjonalne reakcje człowieka. Kierują nim bowiem tajemnicze impulsy, nad którymi nie jest w stanie zapanować i których natura nie zna. W "Pogardzie" panuje atmosfera bezsilności i rozpaczy.

5. " Rzymianka", przełożyła Z. Ernestowa, Czytelnik, Warszawa 1959r.

Tytułowa rzymianka, chłopka, prostytutka Adrianna, opowiadająca o sobie w pierwszej osobie, snuje egzystencjalne rozważania i posługuje się językiem intelektualistów. Niemniej, jest ona pozytywnym znakiem czystej, zmysłowej witalności, gotowości dawania i miłości, podczas gdy jej kochanek, student Giacomo, nie jest w stanie uwolnić się od swego mieszczańskiego środowiska, zdolny jest jedynie do jałowej autoanalizy. Wydaje swych antyfaszystowskich przyjaciół policji, uświadamiając sobie swą klasową solidarność z siłami broniącymi ustanowionego porządku, porządku jego klasy. Czyni to również dlatego, że zdaje sobie sprawę z nieautentyczności wszelkiego działania, z jego czystego werbalizmu. Wszystko to tylko słowa - mówi Giacomo, przeżywając to egzystencjalne doświadczenie. Jest to rodzaj sartrowskich "mdłości", uświadomienia sobie nieprzenikalności i oporu rzeczywistości, utraty bezpośredniego z nią kontaktu.

6. "Matka i córka", przełożyła z włoskiego Z. Ernestowa, Czytelnik, Warszawa 1960r.

"Matka i córka" jest powieścią wyjątkową w twórczości Moravii, wyłamującą się z kręgu egzystencjalnej tematyki. Umiejscowiona jest w Rzymie, w czasie okupacji niemieckiej i ofensywy aliantów. Jej bohaterką jest Cesira, chłopka zamieszkała od niedawna w mieście. Ucieczka z Rzymu na wieś przed bombardowaniami staje się dla niej źródłem nowej świadomości, w której egoistyczna drapieżność ustępuje poczuciu więzi i wspólnoty z ofiarami wojny. Centralny moment powieści: gwałt na Cesirze i jej córce dokonany przez marańskich żołnierzy w opustoszałym kościele ma, jak przyznaje Moravia, walor symboliczny i oznacza gwałt dokonany na całym kraju.

7. "1934", przełożyła z włoskiego A. Mętrak, Przedświt, Warszawa 1991r.

"1934" jest dziełem wirtuoza. To książka wręcz zdumiewająca - właśnie dlatego, że z pełną świadomością i ironią pisze niedoszły noblista książkę, nie zaś szlachetną w intencjach publicystykę czy aktualnie słuszne wypracowanie. Totalitaryzm jako dzieło sztuki: oto czym jest "1934" Moravii. Dwie bliźniaczki, Truda i Beata, symbolizują w "1934" dwudziestowieczny totalitaryzm, symbolizują ludzkość, w której wszyscy ludzie są podobni do siebie jak dwie krople wody - i jak dwie krople wody różni.

8. "Nuda", przełożyła z włoskiego Z. Ernestowa, Czytelnik, Warszawa 1990r.

Bohaterem "Nudy" jest intelektualista zastanawiający się nad swym stosunkiem do rzeczywistości. Czy można żyć w stanie nudy, czyli bez kontaktu z niczym, co realne i nie cierpieć z tego powodu, zastanawia się bohater, trzydziestoletni malarz, Dino. Jest to pytanie o możliwość życia w cywilizacji wyzbytej już tradycyjnej humanistycznej kultury i jej systemu wartości, w świecie, w którym niemożliwa jest prawdziwa tragedia i wszystkie wybory skazane są na pozorność. Symbolem rzeczywistości staje się w Nudzie Cecilia, nieuchwytna, tajemnicza, wymykająca się wszelkim próbom zdefiniowania. Związek Dina z Cecylią, przechodzący fazy zazdrości, chęci posiadania, rezygnacji i czystej kontemplacji, ma być metaforą stosunku człowieka do rzeczywistości.

9. "Podróż do Rzymu", przełożyła z włoskiego A. Wasilewska, Czytelnik, Warszawa 1993r.

Mario, główny bohater został wychowany przez wuja. W jego życiu nie dzieje się nic specjalnego do chwili, kiedy otrzymuje zaproszenie od ojca, który po latach nieobecności, pragnie odbudować utraconą więź z synem. Czytelnik nie zna tajemnicy, nie wie, dlaczego następuje to dopiero teraz, kiedy Mario jest już dorosłym mężczyzną. Poznajemy go w scenie w samolocie zmierzającym do Rzymu. Bohater znudzony monotonią lotu "ucina" krótka drzemkę i udając pogrążonego we śnie opiera głowę o piersi kobiety siedzącej obok. Muska je włosami zupełnie świadomie i dopiero po dłuższej chwili zostaje niby wybudzony. Mario udaje się do ojca, ale już ta pierwsza scena odkrywa, że tak naprawdę nie jest to podróż do Rzymu, ale podróż do przyszłości, do dzieciństwa chłopca-sieroty, tęskniącego za matką, jej ciepłem, czego wyraźnym dowodem jest kontakt ze współpodróżującą. Jest jak niemowlę poszukujące sutka, by zaspokoić nie tyle głód fizyczny, co pragnienie miłości i bezpieczeństwa.

10. "Kobieta Leopard", przełożyła z włoskiego J. Ugniewska, Wydawnictwo Puls, Warszawa 1991r.

Rękopis Kobiety Leoparda starannie złożony w twardej teczce znaleziono na biurku Alberta Moravii w dniu jego śmierci. Oto więc ostatnia powieść sławnego pisarza włoskiego i ostatnie z bogatej galerii stworzonych przez niego postaci: Lorenzo, Nora, Colli, Ada - dwa małżeństwa podróżujące po czarnej Afryce, ludzie spleceni intrygą, której prawdziwego sensu nie potrafią, a może nie chcą sami sobie wyjaśnić. W ich dwuznacznych związkach zazdrość niekoniecznie jest owocem zdrady, a niepewność partnera bywa źródłem cierpień, ale i nadziei... Zagadkowa, niepokojąca książka.

Opowiadania:

Obok powieści napisał Moravia szereg opowiadań zawartych w następujących zbiorach:
"Piękne Życie" z 1935 roku
"Oszustwo" z 1937 roku
"Sny leniwego" z 1940 roku
"Nieszczęśliwa kochanka" z 1943 roku
"Epidemia" z 1944 roku
"Dwie kurtyzany" z 1945 roku
"Opowiadania rzymskie" z 1959 roku
"Nowe opowiadania rzymskie" z 1959 roku
"Automat" z 1963 roku
"Rzecz jest tylko rzeczą" z 1967 roku
"Raj" z 1970 roku.

Według powieści Alberto Moravii, Vittorio De Sica wyreżyserował film "Dwie kobiety".
Informacja, (w języku angielskim)
Ocena:
1. **
2. ****
3. ****

Dodatkowe informacje dotyczące twórczości A. Moravii znajdziesz w książkach:
J. Ugniewska "Historia literatury włoskiej XX wieku, PWN, Warszawa 1985r.
I. Heistein "Historia literatury włoskiej w zarysie", Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław 1994r.

Strona główna